نەوشیروان مستەفا .. شارەزا بە مێژو، کاریگەر لەسەر دیرۆک

20/11/2019

هەواڵ و چالاکی

فەراتاب؛ گۆڤارێکى مانگانەیە و لە ئێران چاپ و بڵاو دەکرێتەوە لە چوارچێوەى دۆسیەیەکدا بە ناونیشانی "پارتیزانی لیبڕاڵ" کۆمەڵێک وتار و توێژینەوەی نوسەرانی کوردی لە هەرێم و رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران سەبارەت بە نەوشیروان مستەفا ئەمین روناکبیر و سەرکردەى نیو سەدە لە خەباتى گەلى کورد و رۆڵی لە بزوتنەوەی شاخ و شاری کورد بڵاو کردەوە.

هاوکات لەو دۆسیەیەدا ئاماژە بە وێستگە گرنگەکانی ژیانی نەوشیروان مستەفا کراوە و کۆمەڵێک توێژەر و پسپۆڕی مێژو و مامۆستای زانکۆ دید و بۆچونی خۆیان سەبارەت بە قۆناغە گرنگەکانی ژیانی سیاسیی ئەو سەرکردەیەى کورد و پاکیى و بەهێزى و کاریگەرى و نوێگەریی و روناکبیریی ئەو، خستوەتەڕو.

یەکێک لە وتارەکانى ئەو دۆسیەیە د. بایەزید مەردۆخی، مامۆستاى زانکۆ، نوسیویەتى و ئەمەى خوارەوە دەقەکەیەتى:

د. بایەزید مەردۆخی، مامۆستاى زانکۆ
لە فارسییەوە: هۆمەر نۆریاوی

ماڵپەڕی فەراتاب: بەڕێز نەوشیروان مستەفا لە نێو کوردستانی عێراق و بێ سێ و دو لە خۆرهەڵاتی ناویندا بە کەسایەتییەکی گەورە و چەند رەهەندی دادەنرێت کە لە گەلێک سۆنگەوە جێی رێز و پەسەندی هاوڕێیان و بگرە رەخنەگر و نەیارانیشی بو. مخابن رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گەلانی ئەم ناوەی جیهان زۆر زو ئەم مرۆڤ و کەسایەتییە دیموکرات و مرۆڤدۆستەیان لە کیس چو.

ئەم کەسایەتییە کوردە کە لە ئێراندا بە قەدەر پێویست نەناسێندراوە، زۆر بە وردی شارەزای مێژوی ئێران و عەرەب، هەر لە سەردەمی سەرەتای ئیسلام و دەستپێکی دەسەڵاتی عەرەب بەسەر رۆژهەڵاتی ناوینەوەیە و هەڵسەنگاندن و شرۆڤەی ئەم دیرۆکەی کردوە. نەوشیروان مستەفا، لە ژێر تیشکی هۆکاری جیوگرافیای سیاسیدا بە وردی و شارەزایانە مێژوی کۆن و نوێی کورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئێرانی لێک داوەتەوە و دەڵێت، ئەگەر ئەم هۆکارە لە دیاریکردنی چارەنوسی گەلانی دیکەدا رۆڵی نەبوبێت، بەدڵنیاییەوە لە چارەنوسی نەتەوەی کورددا سەرەکیترین هۆکار و فەکتەر بوە.
هۆگریی نەوشیروان مستەفا بەرامبەر مێژوی ئێران جێی پێزانینە و لە نێو بەرهەمەکانی کە لەسەردەمی خۆیدا بە زمانی کوردی لە چاپ دراون یان دواتر بۆ سەر زمانی فارسی وەرگێڕدراون، بە رونی دەبینرێت و بە شێوەی تایبەت ئاوڕی لەم پرسە داوەتەوە. نەوشیروان مستەفا پرسی سەنترالیزم و ناوەندگەرایی حوکومەتە هاوچەرخەکانی ئێران بە میراتی مێژویی سەردەمی شا ئیسماعیل سەفەوی و حوکومەتی تورکان بەسەر سەرانسەری ئێران لە چاخی سەفەویی (1722-1501) دادەنێت کە قزڵباش و کڵاوسورەکان جێ بە سەرۆک هۆز و ئەتنى ئێرانییەکان لێژ دەکەن یان بە واتایەکی دی، دەبنە جێگرەوەی سەرۆک هۆز و ئەتنى ئێرانییەکان.
نەوشیروان مستەفا دەڵێت: پاش شکستەکەی چاڵدێران لە ساڵی (1514)، شا ئیسماعیل پەنا بۆ مەیخۆری و سوچی خەڵوەت دەبات و ئەوەی وەک میرات بۆ حوکومەتە ناوەندییەکانی ئێران دەمێنێتەوە، دوژمنایەتی و رق و قینی لە رادە بەدەرە بەرامبەر ئەتنى ئێرانییەکان دەبێت.

دەستنیشانکردنی "گۆڕان"بۆ ناسنامەی ئەو بزاڤەی کە بۆ خۆی ڕابەرایەتی دەکرد، لە زۆربەی وڵاتان و دەوڵەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە دەگمەن و جیاواز دادەنرێت

نەوشیروان مستەفا بۆ هاوڕێیان و هاوچەرخەکانی لە کوردستانی عێراقدا، بە کەسایەتییەکی خودان رێزی چەند رەهەندی دادەنرێت، بەڵام رۆڵ و کاریگەرى ئەم کەسایەتییە گەورەیە لە نوێخوازی و رێفۆرم لە سیستەمی دەسەڵاتداریەتی و حوکمڕانیی لە باری جیهانی و لە خۆرهەڵاتی نێوەڕاستدا زۆر کەم ئاوڕی لێ دراوەتەوە. رۆڵ و دەوری پێشەنگایەتی نەوشیروان مستەفا بۆ مکوڕبون لەسەر "گۆڕان، پێویستی ئەنجامی گۆڕان و بەڕێوەبەرایەتیکردنی گۆڕان" لە کۆمەڵگەدا، لە هەمو کاروباری سیاسی، جڤاکی، ئابوری و رۆشنبیریی کوردستانی عێراقدا بە زەقی بەرچاو دەکەوێت و، دەستنیشانکردنی "گۆڕان"بۆ ناسنامەی ئەو بزاڤەی کە بۆ خۆی ڕابەرایەتی دەکرد، لە زۆربەی وڵاتان و دەوڵەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە دەگمەن و جیاواز دادەنرێت.

گۆڕان بو بە براند و دروشمی نێو دەزگا و رێکخراو و ناوەندەکانی حیزبەکەی و لە پەرلەمانى کوردستانیش رۆڵى خۆی بینی

گەلێک رون و ئاشکرایە کە نەوشیروان مستەفا بە خوێندنەوەیەکی قوڵ و هەمەلایەنە بۆ گۆڕانکاری و چارەنوسی گشت بزوتنەوە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی نێو ئێران، عێراق، سوریا، میسر و تورکیا، بەو دەرئەنجامە گەیشتبو کە کوردستانی عێراق و بزاڤە سیاسیی و رەوتە جڤاکی و رۆشنبیرییەکان، بۆ هەنگاونان بەرەو دیموکراسییەتی راستەقینە، پێویستیان بە ئەنجامدانی گۆڕان و ریفۆرم هەیە. هەر بۆیە "گۆڕان"بو بە براند و دروشمی نێو دەزگا و رێکخراو و ناوەندەکانی حیزبەکەی و کەوتە سەرزاران و لە ئەنجومەنی یاسادانانی هەرێمی کوردستانیشدا رۆڵى خۆی بینی.

لە رێگەی رۆڵ پێدان بە گەنجانەوە بەردی بناغەى بزوتنەوەیەکی دانا 

نەوشیروان مستەفا، تاقە رێکار بۆ دەربازبون لە بازنەی داخراوی دواکەوتویی کوردستان بە درێژایی سەدەکانی رابردو و بگرە لە سەردەمی هاوچەرخدا بە پێویستی ئەنجامی "گۆڕان" لە پەیوەندییەکانی رابردوی فیۆدالی لە نێو دنیای سیاسەت و بگرە لە ئابوری دەزانی و بۆ خۆی بەردی بناغەى بزوتنەوەیەکی دانا کە لە رێگەی رۆڵ پێدان بە گەنجانەوە. ئەرکی نوێخوازی و رێفۆرم لە هەمو کاروبای سیاسی، رۆشنبیری، ئابوریی و کۆمەڵایەتی کوردستانی عێراق بگرێتە ئەستۆ. شێوازی بەڕێوەبەرایەتی و تواناى فراوانی بۆ ئەنجامی "گۆڕان" و چاکسازی و رێفۆرم لە بوارە جیاوازەکاندا، بەرەیەک لە گەنجانی بۆ گرتنەئەستۆی ئەرکی جۆربەجۆر لە نێو پەرلەمان و حوکومەتی هەرێمدا رەوانەی مەیدانەکە کردوە کە دەرهاویشتەکانی ئەم پرسە لای خەڵک خویا و ئاشکرایە و هەموانیش بە دیدەی رێزەوە لەم دەسکەوتانە دەڕوانن.

نەوشیروان مستەفا، لە رێگەی خوێندنەوەی ورد و قوڵ بۆ گۆڕانکارییەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەوەی لا ئاشکرا ببو کە کۆمەڵگەی کوردستان و بگرە رێكخراو و ناوەندە کوردییەکان بە دەست چەمکێکەوە بە ناوی "وابەستەبون بە رێگای رۆییشتو"یان "مەحکومی مێژوبون" دەناڵێنن و هەمان رەوتی مێژویی رابردو دوپات دەکەنەوە و خاوەنی دەسەڵاتێکی ئەوتۆن کە دەتوانن بەرەنگاری هەر جۆرە رێفۆرم و هەنگاوێکی چاکسازیخوازانە هەر چەندە بچوکیش بێت، ببنەوە.
نەوشیروان مستەفا لە کۆمەڵگەیەکدا بزاڤی "گۆڕان"ی خستە رێ کە هەرچەندە سیمای سەردەمییانەی پێوە دیار بو، بەڵام ناواخن و کرۆکەکەی هەر لە نێو هەمان مۆدیلی سیستەمی حوکمڕانی سەدەکانی رابردوی فیۆدالیدا دەسوڕایەوە.

ئەوەى بۆ رون ببوەوە کە بێ ئەنجامدانی گۆڕانی بنچینەیی و گشتگیر، خەبات و تێکۆشان هیچ دەستکەوتێکی نابێت

دەرئەنجامی خەباتی دور و درێژی نەوشیروان مستەفا لە کوردستانی عێراق و خوێندنەوەی قوڵی بۆ رەوشی وڵاتانی دراوسێ، ئەوەی بۆ رون کردبوەوە کە بە بێ ئەنجامدانی گۆڕانی بنچینەیی و گشتگیر، خەبات و تێکۆشان هیچ دەستکەوتێکی نابێت. کۆمەڵگە نەریتی و کلاسیکییەکانی ناوچە بە زۆری وەرگری گۆڕان نابن و بەردەوام لە نێوان پابەندبون بەرامبەر نەریت و کەلتوری گۆڕان کێشمەکێشیانە.

پرۆسەی گەشەسەندنی نەتەوە، وڵات یان ناوچەیەک، زیاتر لە شەڕ دەچێت: بە دوای ئامانجێکی روندا دەڕوات، خاوەنی ستراتژییەکی دیارە و سیاسەت و تەکتیکی شیاو بۆ گەییشتن بە مەبەست پەیڕەو دەکات. وەک چۆن بۆ شەڕ، پێویستیت بە هێز هەیە و لە پێناو سەرکەوتندا، رەنگە لە مەیدانی ئەوتۆدا هێزەکەت بشکێت یان پاشەکشێ بکەیت، بەڵام دەرئەنجامی شەڕەکە، هەر سەرکەوتنی لە شوێن دەبێت. لەبەر گەلێک هۆکار رەنگە گۆڕانیش لە چەندان قۆناخدا بەرەو روی شکست و دۆڕان ببێتەوە، بەڵام ئەگەر ئامانج و مەبەستەکەمان بە گوێرەی زەمەن و شوێن و ستراتژییەکەمان لەگەڵ رەوش و خواست و داواکاری جەماوەر و سیاسەتی گونجاو بۆ هەر قۆناغێکی پڕۆسەکە رەچاو بکرێت، سەرجەم شکست و سەرکەوتنەکان، گۆڕان و پەرەسەندنی لە شوێن دەبێت.

لە کۆتاییدا پێویستە بڵێین نەوشیروان مستەفا لە رێگەی دەستنیشانکردنی ستراتژی "گۆڕان"ەوە وەک ئامانجی سەرەکی بۆ پەرەسەندن و هەوڵ بۆ بەدواداچونی پڕۆژەکە لە هەمو بوارەکاندا هەر لە یاسادانان، تا کارگێڕیی و یاسایی، لە بەشەکانی بەرهەمهێنان تا کۆمەڵایەتی و کەلتوری، لە شارەوە تا گوند، لە شەقامەوە تا ناو خێزان، بزاڤێکی لە هەرێمدا خستۆتە رێ کە دەرئەنجامەکەی هەر سەرکەوتن دەبێت.


هەواڵی زیاتر