یادەوەریی (29) ساڵەی راپەڕین

05/03/2020

هەواڵ و چالاکی

 ئەمڕۆ، (29) ساڵ بەسەر راپەڕینی خەڵکی کوردستان دژی رژێمی بەعس تێدەپەڕێت، کە لە پێنجی ئازاری ساڵی (1991) لە رانیەوە بە بەشداری سەرجەم چین و توێژە جیاوازەکان بە پشتیوانی پێشمەرگە دەستیپێکردو به‌ رزگاركردنی‌ كه‌ركوك ‌و سه‌رجه‌م ناوچه‌كانی‌ تر كۆتایی‌ هات.
دەروازەی راپەڕین
دەڤەری راپەڕین، لە روی کارگێڕییەوە ئیدارەیەکی سەربەخۆی ھەیە بەناوی (ئیدارەی راپەڕین)، کە  دو قەزا و  نۆ ناحیە لەخۆدەگرێت: قەزاکانی (رانیە، قەڵادزێ) و ناحیەکانی (چوارقوڕنە، حاجیاوا، بێتواتە، سەرکەپکان، سەنگەسەر، ژاراوە، ھێرۆ، ھەڵشۆ و ئیسێوە).
رانیە دەکەوێتە باکوری رۆژئاوای شاری سلێمانی و نزیکەی (130) کیلۆمەتر لە سلێمانییەوە دورە، هەروەها بە شاخەکانی کێوەڕەش و حاجیلە و ئاسۆس دەورە دراوە. لە مێژوی باشوری کوردستاندا، رانیە بە دەروازەی راپەڕین بەناوبانگە ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ راپەڕینەکەی ساڵی (1991)، کە لەم شارەوە سەریھەڵدا.
راپەڕین و دەستکەوتی نێودەوڵەتی
پاش چەندین ساڵ زوڵم و زۆرداری رژێمی بەعس دژی خەڵکی کوردستان، هاوڵاتیانی کوردستان بە ئیرادەیەکی نوێوە هاتنە سەرشەقام و بە هەوڵ و خەباتیان کە بۆ ژیانێكی‌ ئازاد‌و سه‌ربه‌ستانە بو‌، له‌ماوه‌ی‌ كه‌متر له‌ مانگێكدا سه‌رجه‌م شارەکانی هه‌رێم به‌ كه‌ركوكه‌وه‌ ئازادکران، به‌ڵام دواتر رژێمی سه‌دام به‌شێكی زۆری شاره‌ گه‌وره‌كانی كه‌ركوك و سلێمانی و هه‌ولێر و دهۆكی داگیركرده‌وه‌، بۆده‌ربازبونیش له‌ دڕنده‌یی رژێمی سه‌دام گه‌لی كورد له‌كۆڕه‌وێكی ملیۆنیدا به‌ره‌و ناوچه‌ سنورییه‌كانی ئێران و توركیا كۆچیان كرد، کە دواتر بڕیاری (688)ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی لێکەوتەوە، كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ ناوچه‌ی (ئارام) له‌ سه‌روی هێڵی پانی (36) بۆ پاراستنی گه‌لی كوردستان دیاریكرا.
هەر لە دەرئەنجامەکانی راپەڕین، بۆ یەکەمجار کورد پشتیوانیەکی نێودەوڵەتی بەدەستهێنا، کە بوە هۆی دروستبونی کیانێکی ئیداری و ناوچەیی لە باشوری کوردستان. ساڵەها بو کورد بەدەستی حیزبی بەعس خوێنی دەڕژا، ئەو ئازادیەی دوای راپەڕین بۆ کورد دروست بو، دەسکەوتێکی ناوازە بو. هەروەها یەکەم هەڵبژاردن لە ناوچە کوردیە ئازادکراوەکان ئەنجامدرا، ئەگەر بەباشی ئیدارە بدرایە دەبوە هەوێنی دروستبونی ناوچەیەکی دیموکراسی لە ناوچەکە. دەرەنجامی هەڵبژاردنەکان پێکهاتنی یەکەم پەرلەمانی کوردستان و حکومەتی هەرێمی کوردستانی لێ بەرهەم هات. ئەمانە و چەندین دەسکەوتی گرنگی تر بۆ خەڵکی کوردستان.
شەهید عەلی نەبی
شەهید عەلی نەبی، کە یەکەم کەس بو بەشداری راپەڕینەکەی کرد، بە دەنگی خۆی باس لە چۆنێتی دەستپێکردنی راپەڕین دەکات.
بەپێی دەنگەکەی عەلی نەبی، هەرچەندە نەوشیروان مستەفا، کە ئەوکات سەرپەرشتی دەستپێکردنی راپەڕینی دەکرد (7)ی مانگی ئاداری داناوە بۆ دەستپێکردنی راپەڕین، بەڵام خۆیان وادەکەیان پێشخستوە و لە رۆژی (5)ی ئاداردا دەستیانپێکردوەو دەڵێت: بۆیە وادەکەمان پێشخست، چونکە رژێم هەستی بەوە کردبو کە جموجۆڵ لە ئارادایەو ئەگەری راپەڕینی خەڵک هەیە، بۆیە هێزێکی زۆریان لە ناوچەکە کۆکردبوەوەو هێزی زیاتریان دەهێنا، ئێمەش بۆ ئەوەی رژێم فریای هێنانی هێزی تر نەکەوێت، وادەی راپەڕینەکەمان پێشخست.
ئەندازیاری راپەڕین
راپەڕین؛ دەنگ هەڵبڕینی جەماوەری گەلی باشوری کوردستان بو، دوای دەیان ساڵ خەباتی سیاسی و چەکداری، کە لەلایەن نەوشیراون مستەفاوە تەواوی وردەکاری و بەرنامەکانی ئامادەکرابو. بۆیە راپەڕین سەرەتایەکی گرنگ بو بۆ بەدەستهێنانی ئازادی و خۆبەڕێوەبردن.
لەو چوارچێوەیەدا، نەوشیروان مستەفا، هەر لەیەكەم ساتەوەختی راپەڕین ‌و دوای كۆتایی هێنان بەدەسەڵاتی بەعس، سەرقاڵی داڕشتنی بناغەكانی دەوڵەتی هاوڵاتی ‌و دامەزراوەیی بون، هەنگاوی یەكەم هەوڵیاندا كەسە حیزبیەكان بە تەنها وڵات بەڕێوە نەبەن، بەڵكو كەسانی شارەزاو تەكنۆكرات بەشداری پێبكرێت بۆ بەگەڕخستنی دامودەزگاكان ‌و دواتریش ئەنجامدانی هەڵبژاردن و دامەزراندنی حكومەتێكی بەرپرس كە لەئاستی داخوازی و چاوەڕوانی خەڵكدا بێت.
نەوشیروان مستەفا لە چاوپێکەوتنێکیدا سەبارەت بە راپەڕین ئاماژەی بەوەکردبو "ئێمە ساڵی 1991 راپەڕینمان کرد، گەنجێک کە لەدایکبوی (1991)ە ئێستا مافی دەنگدانی ھەیەو پێویستی بەوە نیە ئێمە راپەڕینی پێ بفرۆشینەوە، ئەو گەنجە ئێستا پێویستی بە ژیانێکی خۆش، سەفەر، ژیانێکی شەرافەتمەندانەیەو ناکرێ ئێمە تەنھا باسی مێژوی بۆ بکەین، دەبێت ھەوڵی باشکردنی ژیانی بدەین".
هەر سەبارەت بە راپەڕین، نەوشیروان مستەفا دەڵێت: "خەڵک هۆکاری سەرەکی سەرکەوتنی راپەڕین بوە. بەڵام بەرهەمی راپەڕین بۆ خاوەنە راستەقینەکەی نەبو کە خەڵکە".


هەواڵی زیاتر