میراتی نەوشیروان مستەفا

هەواڵ و چالاکی

ئەگەرچی نەوشیروان مستەفا ئێستا بە جەستە لەناو ئێمەدا نەماوە، بەڵام میراتی فکری و مێژویی ئەو بە چاوپۆشی لە گێڕانەوە تاکلایەنەکانی سەبارەت بە ناکۆکیی ناوخۆییەکانی کورد و رەفتاری تایبەتیی، دژایەتیی گەندەڵی و سادەیی لە ژیانیدا هۆکارێکە بۆ زیندومانەوەی ناو و یاد و بیرەورەییەکانی پارتیزانێکی چەپ کە دواجار بوە لیبڕاڵ.

دەقى وتارى فەرەیدون نورى لەبارەى فکر و دنیابینی نەوشیروان مستەفاوە

لە (22/12/1944) لە دوایین ساڵەکانی دوەم جەنگی جیهانی، لە شاری سلێمانی کە پێش دو دەیە ناوەندنی حوکمڕانیی بەپەلەی شێخ مەحمود بو، لە خێزانێکی مامناوەند رۆڵەیەک چاوی بە دنیا کرایەوە کە چارەنوسی وابو دوای دەستپێکردنی چالاکییە سیاسییەکانی و ئەندامیەت لە پارت و لایەنە جیاوازەکان لە ماوەی نیو سەدەدا، تێکۆشان، خوێندن، رۆژنامەوانی، کاری رێکخستن و خەباتی سیاسی و ژیانی چەکداری و پارتیزانی و نوسینەوەی مێژو و شیکردنەوەی ناوەرۆکی میراتی کەلتوریی کورد، ببێتە یەکێک لە روخسارە ناودارە کاریگەرەکانی ئاسمانی سیاسیی کوردستانی عێراق!.

ئەندامیەت لە یەکێتی خوێندکارانی کورد؛ خاڵی دەستپێکی یەکەم هەنگاوی ئەو بو بۆ جیهانی پڕ لە روداوی سیاسەت و دامەزراندنی گۆڕان وەک دوا وێستگەی چالاکییە کاریگەر و پڕ لە بەرزی و نشێویی کەسێک کە ناسینی میراتی فکری، هزر، خوێندنەوەی بەرهەمەکان و خوێندنەوەی رەخنەگرانە و بە ویژدانەوەی ژیان و خەباتی ئەو بێ کەوتنە داوی دوڕویی (دوالیزم)ی سەرکێشانە و نەفرت کە بەداخەوە هۆکاری دابەزینی بەرفراوانی مێژوی سیاسی کوردە، بۆ ناسینی دروست و وردی وەرچەرخانەکانی کورستان بە تایبەت لەم نیو سەدەی رابردودا کارێکی پێویستە.

جیاوازییە واتادارەکانی لە شێوەی ژیان و شێوەی تێڕوانینی بۆ تێکۆشان و دواتر شێوازی حوکمڕانیی لە کوردستان، کەسایەتیی تایبەتی، نەرمی نەنواندن لە هەڵوێستە سیاسییەکانی، رون و راشکاویی لە وتن و هەندێکجار نەرمی نەنواندن و خۆنەگونجاندن لەگەڵ بەرامبەرەکەی، خوێندنی ئاکادیمی لە ئاستی دۆکتۆرا لە سیاسەت و پەیوەندییە نێودەڵەتییەکان و زاڵبون بەسەر مێژو و ئەدەبیاتی کلاسیکی کورد و نوسینی بەرچاو لە بوارەکانی فەرهەنگ، سیاسەت و مێژو، کاردانەوەی توند لە ناکۆکییە نێوخۆییەکانی کورد، رەخنە و خوێندنەوەی رەخنەگرانە و ئایدۆلۆژیییانە لە کارنامەی ژەنەڕاڵ بارزانی وەک کاریگەرترین رێبەری مێژوی کورد لە سەدەی رابردودا و دەرچونی لە بێلایەنی و لاینگریی حیزبی و پابەندبونی توندی بە رێکخستن و دیسپلینی حیزبی و... ئەوی لە سەرکردە و فەرماندەکانی دیکەی ئاستی یەکەمی بزوتنەوەی رزگاری خوازی کورد لە عێراق جیا کردوەتەوە.

ئەندامبون و رێبەرایەتی لە رێکخراوی چەپ و کاریگەری مارکسیی کۆمەڵەی رەنجدەران و رێبەرایەتی ئەم رێکخراوەیە و دواتر تێکەڵکردنی لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی، ویستگەیەکی دیکەی پڕ لە روداوی رەوانشاد نەوشیروان مستەفایە، بونی لە ڤیەننا و خوێندن لە بەشی دکتۆرا و شارەزایی وردی لە گۆڕانکارییە سیاسییەکانی جیهان و زانیاریی لەسەر کێشەکان و ناکارامەیی سیستمە کۆمۆنیستییەکانی رۆژهەڵاتی ئەوروپا؛ ببوە هۆی بێزازی و بێمتمانەیی ئەو لەسەر ئایدۆلۆژیای کۆمۆنیستی و ئەوی بەرەو ناسیۆنالیزم و تێکۆشان بۆ رزگاریی کورد هاندا کە بە رونی لە بیرەوەرییەکانیدا ئاماژەی پێکردوە.

خەیانەتی ئەمەریکا و پاشای ئێران بە متمانەی زیاد لە پێویستی سەرکردایەتی کورد و دواتر پەیمانی جەزائیر لە ساڵی (1975) و دەستبەرداربونی خەبات لە لایەن سەرکردایەتی بزوتنەوەکە، یەکێکە لە تاڵترین و بە ئازارترین قۆناغەکانی مێژوی بزوتنەوەی کورد کە بەهۆیەوە گەورەترین و بەرفراونترین راپەڕینی کورد لە مێژوی هاوچەرخدا هەرەسی هێنا و هەزاران کوژراو و برینداری لێکەوتەوە و سەدان هەزار کەسیش ئاوارە بون و کوردستان کەوتە شین و ماتەمینییەوە.

ساڵێک دوای ئەو روداوە و لەسەر داوای تاڵەبانی وەک یەکێک لە دامەزرێنەرانی یەکێتی نیشتیمانی کە لە دیمەشق دامەزرابو، بوە ئەندامی ئەو حیزبە و دواتر بۆ یارمەتی و سەرهەڵدانەوەی راپەڕینی چەکدارانە جارێکی دیکە روی لە دیمەشق کرد و لەو رێکەوتەوە تا راپەڕینی (1991) یەکێک بوە لە کاریگەرترین کەسایەتییەکانی خەباتی کورد لە عێراق و بە کەسی ژمارە دو و تیۆریسیەنی (داڕێژەری بەرنامە)ی راستەقینەی یەکێتی نیشتیمانی بو کە لە سێ لایەنی جیاواز پێکهاتبو.

ئەو لە بیرەوەرییەکانی بە ناونیشانی (لە کەناری دانۆبەوە بۆ خڕەی ناوزەنگ) کە لە چەند بەرگێکدا بڵاوی کردوەتەوە، خوێنەری مێژو لەم نوسراوانەدا لەگەڵ بەدەستهێنانی زانیاریی زۆر بەسود بە ئاسانی لە هەڵوێست و لێکدانەوەی ئایدۆلۆژیی ئەو لە بەرامبەر پارتی دیموکرات و سەرکردایەتییەکەی تێدەگات؛ ئازاربەخشترین بەشی روداوەکان و قۆناغەکان لە بیرەوەرییەکانیدا گێڕانەوەی پێکدادانە ناوخۆییەکانی حیزبە کوردییەکانە و سازش نەکردن لەگەڵ یەکتری و دوژمنایەتیی خوێناویی تا ئاستی لەناوچون و هەرەسی سەرجەم بزوتنەوەکە بەدەستی خودی کورد، هەڵبەتە بەشێک لە نەیارانی ئەو بە یەکێک لە هۆکارە سەرەکەییەکانی ئەم ناکۆکییانە و بەردەوامبونی ئەژمار دەکەن، بەڵام لە راستیدا سەرجەم سەرکردەکانی ئەو قۆناغە بە تایبەت ئەویش لەم روداوانەدا بەشدار و بەرپرسن.

پاش روداوەکانی (1991) و راگەیاندنی ناوچەی دژەفڕین، بەشێک لە ناوچە کوردییەکان کەوتە دەست حیزبەکان و دوای یەکەمین هەڵبژرادنەکانی پەرلەمانی، هەردو حیزبی پارتی دیموکرات و یەکێتی نیشتیمانی وەک حیزبی سەرەکیی، بە پێکهێنانی هاوپەیمانی و رێککەوتن و حکومەتی هاوبەش، دەستیان بە دابەشکردنی دەسەڵات کرد کە نەوشیراوان مستەفا دژی ئەو جۆرە هاوپەیمانییە و رێککەوتنە و بونی یەکێتی لە دەسەڵاتدا بو، بەڵام دوا بڕیار لای تاڵەبانی بو.

دوای ئەوەی کە هەڕەشە و مەترسیی بەعس کەم بوەوە ناکۆکییەکانی نێوان ئەو و رەوانشاد تاڵەبانی سەریهەڵدا و دواجار وەک زویربون و لە بێدەنگیەکی گەورەدا روی لە لەندەن کرد!.. هەر لەو سەردەمەدا بەشێک لە بەرهمەکانی نوسی.

ئەگەرچی ئەو کەسی دوەمی یەکێتی نیشتیمانی بو، بەڵام بەردەوام هاوسەنگیی هێز لەبەرژەوەندیی تاڵەبانی و هاورێکانیدا بو و ئەو چاکسازییانەی ئەو جێبەجێ نەدەکران و ئەمەش وای کرد کەلێن و مەوداکان زیاتر ببن لە کاتێکدا لایەنی گشتیی حیزبەکەش هەوڵیان دەدا گوێ بە تێڕوانینەکانی ئەو نەدەن!.

بە روخانی سەددام لە ساڵی (2003)، کورد بە سەرکردایەتی بازرانی و تاڵەبانی و بە نێوەندگیریی و فشارەکانی ئەمەریکا و بە نێوەندگیری ئێران دەستبەرداری ناکۆکییەکانی نێوانیان بون و بارزانی و تاڵەبانی بە جۆرێک لە دابەشکاریی ئەرک و بەپرسیارێتی بون بە سەرۆکی هەرێم و سەرۆک کۆماری عێراق و ئەم سەردەمە بو بە مانگی هەنگوینی کورد لە دەسەڵاتی پاش سەددام و مێژوی زێڕینی پەیوەندیی دو ركابەری دێرین واتە بارزانی و تاڵەبانی کە بوە هۆی دەستکەوتی بەنرخ بۆ کورد.

خواستی تاڵەبانی بۆ پلە و پۆستی نوێ و دەسەڵاتی کەسە نزیکەکانی ئەو لە پۆستە چارەنوسسازەکان لە سەرجەم بوارەکاندا دەستپێکی قەیرانە نوێیەکان بون لە ناوچەی باوی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی و تێکچونی هاوسەنگیی هێز لە نێوان دو رکابەری دێرین.

پابەندی و بڕوای سەرسەختانەی نەوشیروان مستەفا بە پێویستی چاکسازیی بنەڕەتی و جێبەجێ نەکردن و بەدینەهاتنی ئەو چاکسازییەی ئەو لە یەکێتی، بواری بۆ جیابونەوەی لە تاڵەبانی (یاری ئەشکەوت) هێنایە ئاراوە و بوە هۆی دەستلەکارکێشانەوەی لە جێگریی تاڵەبانی لەو حیزبەدا، بەڵام ئەمە کۆتایی رواداوەکان نەبو و بوە دەستپێکی دروستبونی بزوتنەوەیەکی نوێ لە سیاسەت و حوکمڕانیی لە هەرێمی کوردستان کە ئەمەش دو دۆست و یاری دێرینی خستە بەرامبەری یەکتر و کار گەیشتە ئەوەی کە تاڵەبانی و بارزانی بە راگەیاندنی لیستێکی هاوبەش لە ساڵی (2009) هەوڵی پەراوێزخستنی ئەم بانگەشەکارە بەهێز و سازش نەکار و هەندێکجار رقاوییە بدەن!.

بەڵام ئەو زیرەکتر لەوە بو کە هەڵە بکات و راگەیاندنی لیستی سەر بە گۆڕان و بەدەستهێنانی (25%)ی لە ململانێیەکی نابەرابەر لەگەڵ دو لایەنی سەرەکیی کە زاڵبون بەسەر سەرجەم دەمارە سەرەکییەکانی ژیانی هەرێمی کوردستان، پەیامێکی نوێ بو بۆ ئەو دو سەرکردەیەی کە سەرمەست بون لە دەسەڵات و گیرۆدەی بازنەی راوێژکاری ئەڵقە لە گوێ بون.!

دروستبونی گۆڕان وەک بزوتنەوەیەکی نوێی سیاسی و مەدەنیی بێ چەک و تێپەڕاندنی ناسیۆنالیزمی کلاسیکی، جەخکتردنەوە لە حوکمڕانیی شەفاف و دادپەروەر و پێویستیی دەستاودەستکردنی دەسەڵاتی نوخبەکان، تێکۆشان دژی گەندەڵی دارایی و ماددی و وەستانەوە دژی دامەزراندنی خزم و کەسە نزیکەکان لە کەشی سیاسی هەرێمی کوردستاندا بوە هۆی وەرچەرخان و گەڕانەوەی هیوا بۆ بەشە پەراوێزخراو و فرامۆشکراوەکانی کۆمەڵگە و رەخنەگران.

سازش نەکردنی ئەو لە هەندێک کات و نەبونی دیفاکتۆ لە تێڕوانینی حیزبە دەسەڵاتدارەکان و بەتایبەت یارانی دێرینی ئەو، شەڕی راگەیاندن و میدیایی توندڕەوانە و رادیکاڵبونەوەی ئاستی داخوازی و داواکارییەکان بەبێ گوێدانە دۆخی راستەقینەی هەرێم، نەبونی باوەڕی تەواو (بێ مەبدەئیی) هەندێک لە کادیرەکانی گۆڕان لەسەر رێباز و هزری نەوشیروان مستەفا و قۆستنەوەی هەل لە لایەن ژمارەیەکی کەم لەو کەسانەی کە لە پەیژەی بەختی گشتیی خەڵک بۆ بزوتنەوەکە و لە سایەی خۆشەویستیی سەرکردایەتی گۆڕان توانیبویان بچنە سەرەوە و دواتر بەلاڕێدا رۆیشتن، بە کەوتنە داوی پۆپۆلیزمی نەرێنی و رەشکردنی میدیایی لەگەڵ کەم ئەزمونیی و ئایدیالیزمی هەندێک لە گەنجە خوێندکارەکان و خۆشباوەڕیی سەبارەت بە نوێنەرایەتیی بزوتنەوەی گۆڕان پاش بەشدارییکردن لە دەسەڵات، جێبەجێنەکردنی بەرنامە ئایدیالیستییەکانی گۆڕان، سەرهەڵدانی ناکۆکیی لەنێوان نەوشیروان و هەندێک لە کەسایەتییە سەرەکییەکان و هاوڕێیانی دێرینی ئەو و لە کۆتاییدا نەخۆشییەکەی و مەرگی ئەو لە ساڵی (2017) و بۆشایی نەبونی ئەو لە گۆڕەپانی سیاسیی هەرێم و عێراق، بوە هۆى دڵساردبونەوە و بێهیوایی لایەنگرانی خوێنگەرمی بزوتنەوەکە و لە ئەنجامدا لە یەکەمین هەڵبژاردنی پڕ لە روداوی دوای مەرگی ئەو بە لەدەستدانی پێگەی دوەم لایەنی هەرێم تەنها توانی (12) کورسی لە پەرلەمانی کوردستان و (5) کورسی لە پەرلەمانی بەغدا بەدستبێنێت کە هەندێک لەم نوێنەرانەی پەرلەمان بە دەربڕینی هەڵویستی توند لە دژی حکومەتی هەرێم بەتایبەت پارتی دیموکرات، پێچەوانەی بەرنامە راگەیەنراوی رێککەوتنی ئەم حیزبە لەگەڵ گۆڕان هەڵسوکەت دەکەن!.

من لە دەیەی رابردودا چەند جارێک میوانی ئەم کەسایەتییە کاریگەرەی مێژوی کورد بوم و شانس و بەختی دیدار و گفتوگۆی بەردەوام و هەندێکجاریش قورسم لەگەڵیدا هەبو و سەرەڕای جیاوازیی تێڕوانینەکانم سەبارەت بە روداوەکان و هەندێک پرس، بەڵام وانەی زۆری لێ فێربوم و یادی و بیرەوەریی ئەو دانیشتن و گفتوگۆ دورودرێژانە و هەندێکجاریش سەخت، لە دڵ و گیانی مندا بۆ هەمیشە زیندو دەبێت.

ئەمڕۆ ساڵیادی ئەم پارتیزانە بیرمەندە و فەرماندەی خۆڕاگر، دژە گەندەڵی، نوسەرێکی زیرەک، گوێگر و ورد و پرسیارکەری راستەقینەیە؛ پیاوێک کە بە شاهیدیی بەڕێز بارزانی رۆڵی بەرچاوی لە نوسینەوەی دەستوری نوێى عێراقی فیدڕاڵ و گونجاندنی مافەکانی کورد لەم بەڵگەنامە گرنگەدا هەبوە، کە بەداخەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی نوێی عێراقەوە ئەم مافانە زۆرجار رەچاو نەکراوە.

ئەگەرچی ئەو ئێستا بە جەستە لەناو ئێمەدا نەماوە، بەڵام میراتی فکری و مێژویی ئەو بە چاوپۆشی لە گێڕانەوە تاکلایەنەکانی سەبارەت بە ناکۆکیە ناوخۆییەکانی کورد و رەفتاری تایبەتیی، دژایەتیی گەندەڵی و سادەیی لە ژیانیدا هۆکارێکە بۆ زیندومانەوەی ناو و یاد و بیرەورەییەکانی پارتیزانێکی چەپ کە دواجار بوە لیبڕاڵ.

کاریگەر بە گەر تەمەنی هەمیشەییت دەوێت..
کە ژیانی هەر کەسێک بە قەبارەی بەرهەمکانیەتی..